Το πρώτο εθνικό τυπογραφείο της επαναστατημένης Ελλάδας τον Ιούνιο του 1821
Με την έναρξη της ελληνικής επανάστασης, οι Έλληνες και οι Φιλέλληνες της Ευρώπης έστειλαν στην επαναστατημένη Ελλάδα τυπογραφικές μηχανές, στοιχεία και τυπογραφικό εξοπλισμό προκειμένου να ενισχυθεί ιδεολογικά αλλά και πρακτικά ο Αγώνας για την ελευθερία.
Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης αρχικά εκτύπωνε τις προκηρύξεις της Επανάστασης στο τυπογραφείο του Ιασίου. Αργότερα όμως, όταν ο Δημήτριος Υψηλάντης ετοιμαζόταν να έρθει στην Ελλάδα ως πληρεξούσιος του αδερφού του, φρόντισε να αγοραστεί ένα τυπογραφείο στη Βενετία και να αποσταλεί στην Ύδρα τον Ιούνιο του 1821. Για να μπορέσει να λειτουργήσει το τυπογραφείο ήρθαν από τα Ψαρά οι τυπογράφοι Κωνσταντίνος Τόμπρας και Αναστάσιος Νικολαΐδης. Τον επόμενο μήνα, το τυπογραφείο μαζί με τους τυπογράφουςμεταφέρθηκε στην Καλαμάτα και τοποθετήθηκε σε ένα τζαμί. Μετά όμως την άλωση της Τριπολιτσάς το τυπογραφείο μεταφέρθηκε σε πρώτη φάση στην Τριπολιτσά και στη συνέχεια στο Άργος.
Στα τέλη του 1821 ψηφίστηκε το πρώτο Σύνταγμα από την Α΄ Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου, ορίζοντας έδρα της κυβέρνησης την Κόρινθο, οπότε αυτομάτως μεταφέρθηκε και το τυπογραφείο από το Άργος στην Κόρινθο. Το τυπογραφείο άρχισε τη λειτουργία του στην Κόρινθο την 1η Μαρτίου 1822 και λίγες ημέρες αργότερα στάλθηκε από το Λιβόρνο τυπογραφικό πιεστήριο και ανάλογος εξοπλισμός, σταλμένα πιθανότατα από τον μητροπολίτη Άρτας Ιγνάτιο και τον ηγεμόνα Ιωάννη Καρατζά. Επίσης, έναν μήνα αργότερα ο Ιωάννης Χατζημιχαήλ έστειλε ως δώρο μια λιθογραφική τυπογραφία από τη Μασσαλία. Ταυτόχρονα, το τυπογραφείο ενισχύθηκε από έμπειρο προσωπικό, που έφθασε έως και τα οχτώ άτομα. Έτσι, τόσο ο τυπογραφικός εξοπλισμός όσο και το ανθρώπινο δυναμικό επαρκούσαν για τη στελέχωση του πρώτου εθνικού τυπογραφείου που θα κάλυπτε τις ανάγκες της επαναστατημένης Ελλάδας.
Στο τυπογραφείο της Καλαμάτας και της Κορίνθου τυπώθηκαν μια εφημερίδα, μονόφυλλα και φυλλάδια για τις επίκαιρες και τις έκτακτες ανάγκες της πληροφόρησης του λαού, φυλλάδια για να τονωθεί το ηθικό των επαναστατών, αλλά και να τους παρέχουν ενημέρωση για τη χάραξη της γραμμής πορείας του Αγώνα και της δράσης.
Από το πρώτο εθνικό τυπογραφείο της Καλαμάταςτυπώθηκε η εφημερίδα «Σάλπιγξ Ελληνική», με πρώτο εκδότη και συντάκτη τον Θεόκλητο Φαρμακίδη, τον μεγάλο δάσκαλο του γένους από τη Λάρισα. Ακόμη, το 1822 τυπώθηκε σε δύο εκδόσεις το Σύνταγμα της Α’ Εθνικής Συνέλευσης της Επιδαύρου καθώς και ο οργανισμός των ελληνικών επαρχιών και των δικαστηρίων. Οι νόμοι, οι κώδικες και οι διαταγές της διοίκησης τυπώθηκαν σε 30 μονόφυλλα.
Δυστυχώς, το τυπογραφείο της Κορίνθου λειτούργησε λίγους μόνο μήνες, καθώς η εκστρατεία του Δράμαλη και η κατάληψη της Κορίνθου τον Ιούλιο του 1821 επέφεραν και τη διάλυση του τυπογραφείου.
ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ
Ιδιαίτερη σημασία είχε ο Τύπος ως μηχανισμός ενημέρωσης. Από την αρχή του Αγώνα, σώζονται τρεις χειρόγραφες εφημερίδες: Η Εφημερίς του Γαλαξειδίου (27 Μαρτίου1821), η Εφημερίς Αιτωλική (10 και 15 Αυγούστου 1821 και 19 Σεπτεμβρίου 1821) και ο Αχελώος (Φεβρουάριος 1822). Η πρώτη έντυπη εφημερίδα που κυκλοφόρησε σε απελευθερωμένο ελληνικό έδαφος, στην Καλαμάτα, τον Αύγουστο του 1821, έφερε τον τίτλο «Σάλπιγξ Ελληνική». Εκδότης των τριών φύλλων που τυπώθηκαν ήταν ο λόγιος αρχιμανδρίτης Θεόκλητος Φαρμακίδης.
Το 1824 κυκλοφόρησαν νέες εφημερίδες: τα Ελληνικά Χρονικά (1824-1826) στο Μεσολόγγι με εκδότη τον Ελβετό Ιωάννη Ιάκωβο Μάγερ, η Εφημερίς των Αθηνών (1824-1826) από τον Γεώργιο Ψύλλα, ο Φίλος του Νόμου (1825-1826) στην Ύδρα με εκδότη τον Ιταλό Ιωσήφ Κιάππε, η Γενική Εφημερίς της Διοικήσεως (1825-1832) και η Ανεξάρτητος Εφημερίς της Ελλάδος (1827-1829) του Παντελή Παντελή. Ακόμα, εκδόθηκαν στην Ελλάδα επτά ξενόγλωσσες εφημερίδες που διακινούνταν κυρίως στο εξωτερικό, με στόχο να πληροφορούν την κοινή γνώμη του εξωτερικού σχετικά με τις εξελίξεις του Αγώνα, όπως ήταν η εφημερίδα Il Telegrafo Greco (Ο Ελληνικός Τηλέγραφος) στο Μεσολόγγι (1824), Le Courrier de la Greece (Ο Ελληνικός Ταχυδρόμος) στην Αίγινα (1829-1832), και στη Σύρο η Abeille Grecque (Η Ελληνική Μέλισσα), το 1832. Η εφημερίδα Απόλλων του Αναστάσιου Πολυζωΐδη που τυπώθηκε στην Ύδρα από το Μάρτιο έως τον Οκτώβριο του 1831, επικρίνοντας την πολιτική διακυβέρνηση του Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια, σηματοδότησε την αρχή της δημοσιογραφικής αντιπολίτευσης.
ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟ ΥΔΡΑΣ
Το 1824 ο Κ Τόμπρας ανέλαβε την διεύθυνση του δημόσιου τυπογραφείου της Ύδρας, και εκεί εργάστηκε εκδίδων από τον Μάρτιο του 1824 την εφημερίδα « ο φίλος του νόμου».
Ο Κωνσταντίνος Τόμπρας εργάστηκε σε όλη την επανάσταση την τέχνη του Γουτεμβέργιου προσφέρων με τον τρόπο του στην επιτυχία των σκοπών της, αλλά και μετά από αυτήν συνέχισε δημιουργώντας τις νέες γενιές τυπογράφων που συνέβαλαν στην πνευματική και οικονομική πρόοδο του Ελληνικού κράτους.
Το 1828 ιδρύει στο Ναύπλιο μαζί με τον Κώστα Δημίδη, το πρώτο ιδιωτικό τυπογραφείο στην Ελλάδα.
ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΤΥΠΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Την τελευταία δεκαετία του 18ου αιώνα ο εκδοτικός οίκος του Πανεπιστημίου τουΚαίμπριτζ αποφάσισε να χρηματοδοτήσει μια νέα ελληνική γραμματοσειρά. Τηνανέθεσε στον χαράκτη Richard Austin και ζήτησε από τον εξαίρετο φιλόλογο τουΠανεπιστημίου και καλλιγράφο Richard Porson να τη σχεδιάσει με βάση το γραφικότου χαρακτήρα. Η γραμματοσειρά ολοκληρώθηκε το 1808, ένα χρόνο μετά τονπρόωρο θάνατο του Porson. Η επιτυχία της ήταν μεγάλη και από τότε η σειρά αυτήχρησιμοποιείται στις περισσότερες εκδόσεις κλασσικών κειμένων στη Βρετανία και στιςΗ.Π.Α. Η γραμματοσειρά Porson Greek έχει ψηφιοποιηθεί από την Εταιρεία ΕλληνικώνΤυπογραφικών Στοιχείων. Η Ρωσία εκβιομηχανίστηκε πολύ αργά και η μελέτη των κλασσικών κειμένων αναπτύχθηκε μόνο κατά τον 20ό αιώνα, κατά συνέπεια δενδημιουργήθηκαν ποτέ ελληνικά τυπογραφικά στοιχεία σε ρωσικό έδαφος.
Στην επαναστατημένη Γαλλία, ένας άλλος μεγάλος χαράκτης και εκδότης,ο Firmin Didot , δημιούργησε τον δικό του σχεδιασμό ελληνικών στοιχείων γιαπολλές εκδόσεις αρχαίων και νεοελληνικών έργων. Τα στοιχεία αυτάχρησιμοποιήθηκαν και στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως κατά την Επανάστασητου 1821. Τα είχε φέρει μαζί του ως δωρεά, με ένα πλήρες εκστρατευτικότυπογραφείο, ο εγγονός του Firmin, Ambroise Firmin Didot. Έκτοτε έγιναν ταδημοφιλέστερα τυπογραφικά στοιχεία στον ελλαδικό χώρο έως τουλάχιστον τηδεκαετία του 1980.
Ο «Φίλος του Νόμου, εφημερίς της Διοικήσεως» η πρώτη εφημερίδα της κυβερνήσεως.
, Ο Φίλος του Νόμου ήταν εφημερίδα που εκδίδοταν επί τρία χρόνια (1824-1827) στην Ύδρα από τον Ιταλό φιλέλληνα Ιωσήφ Κιάπε (Giuseppe Chiappe) Ήταν η μακροβιότερη εφημερίδα της Ελληνικής Επανάστασης.
Κυκλοφόρησε πρώτη φορά στις 10 Μαρτίου του 1824 και έβγαινε δύο φορές την εβδομάδα, Δευτέρα και Παρασκευή. Ενώ ξεκίνησε ως ανεξάρτητη εφημερίδα (στον πρόλογο της μάλιστα έγραφε Προκύπτει τέλος πάντων εις φως ο Φίλος του Νόμου… Η ονομασία του αρκεί να βεβαίωση καθένα δια την ειλικρινή ουδετερότητα, την οποία θέλει φυλάξει και δια το μίσος του κατά των φατριών. Εμείς θέλομεν να βασιλεύη ο Νόμος και κανείς ποτέ περισσότερον παρ’ αυτόν να μην ισχύση…), με το διάταγμα 972 της 14ηςΑπριλίου του 1824, έγινε επίσημο δημοσιογραφικό όργανο της Διοίκησης, άλλαξε ο τίτλος από Ο Φίλος του Νόμου, εφημερίς της νήσου Ύδρας σε Ο Φίλος του Νόμου,εφημερίς της Διοικήσεως και της νήσου Ύδρας και άρχισε να τυπώνεται στο πιεστήριο που ήταν τα πρακτικά του Βουλευτικού αλλά και ειδήσεις σχετικά με πολεμικές επιχειρήσεις και τις εξελίξεις στον εμφύλιο πόλεμο εκφράζοντας τις επίσημες απόψεις της διοίκησης.
Τον ενάμισι περίπου χρόνο που ήταν όργανο της διοίκησης είχε προκαλέσει την ενόχληση μελών του Βουλευτικού, καθώς ελεγχόταν από τους αδερφούς Κουντουριώτη (όπως και πριν γίνει όργανο της Διοίκησης) και ζητούσαν την μεταφορά της στο Ναύπλιο και την αφαίρεση από τον τίτλο της αναφοράς της Διοικήσεως. Παρέμεινε όργανο της διοικήσεως μέχρι τον Οκτώβριο του 1825 οπότε ξεκίνησε στο Ναύπλιο η έκδοση της Γενικής Εφημερίδας της Ελλάδας, μετά την έκδοση της οποίας Ο Φίλος του Νόμου συνέχισε να εκδίδεται ως ανεξάρτητη πλέον εφημερίδα, οπότε και αυξήθηκαν τα άρθρα για την παιδεία, την ελευθεροτυπία κ.α.. Αφότου άρχισε να εκδίδεται ξανά ως ανεξάρτητη εφημερίδα, στηλίτευε τον «κοτζαμπασισμό» και ασκούσε έντονη κριτική στη Γενική Εφημερίδα της Ελλάδος, όταν όμως ο εκδότης της τελευταίας Θεόκλητος Φαρμακίδης διώχθηκε, ο Φίλος του Νόμου τον στήριξε.
Αττικη Γη 