Η Βιβλιοθήκη του Αδριανού είναι ορθογώνιας κάτοψης με διαστάσεις περίπου 119 x 89 μέτρα. Διέθετε εσωτερική αυλή με περιστύλιο 100 κιόνων, διαμορφωμένη σε κήπο με μακρόστενη δεξαμενή στο κέντρο. Στο ανατολικό μέρος ήταν οι αίθουσες όπου στεγάζονταν οι πάπυροι με τα κείμενα και τα αμφιθέατρα, ενώ άλλοι μικρότεροι χώροι χρησίμευαν ως αναγνωστήρια.Σε κάθε μία από τη βόρεια και νότια πλευρά, υπήρχαν από 3 εξέδρες (δύο ημικυκλικές και μία ορθογώνια) που χρησίμευαν πιθανώς για διαλέξεις.Ο αρχαίος περιηγητής Παυσανίας επισκεπτόμενος την Αθήνα την εποχή εκείνη περιγράφει σύντομα τη Βιβλιοθήκη ως ένα από τα σημαντικότερα κτήρια του Αδριανού στην πόλη:
Théodore du Moncel 1846 Λιθογραφία
[Ο Αδριανός κατασκεύασε και άλλα κτήρια στην Αθήνα, όπως τον ναό της Ήρας και του Διός Πανελληνίου, το κοινό ιερό όλων των θεών (Πάνθεον), από τα σημαντικότερα είναι αυτό με τους εκατό κίονες από φρύγιο λίθο (η Βιβλιοθήκη). Με το ίδιο υλικό είναι κατασκευασμένες οι στοές και οι τοίχοι.]
Άποψη και κάτοψη της Βιβλιοθήκης του Αδριανού στην Αθήνα.
Η δυτική πρόσοψη
Η μία και μοναδική είσοδος του συγκροτήματος της Βιβλιοθήκης βρισκόταν στη δυτική πλευρά.Η πρόσοψη ήταν ιδιαίτερα επιμελημένη με τοίχο κατασκευασμένο από πεντελικό μάρμαρο. Στη μέση βρισκόταν πρόπυλο της εισόδου με τέσσερις κορινθιακούς κίονες κατασκευασμένους από φρύγιο μάρμαρο. Σε κάθε πλευρά. αριστερά και δεξιά του προπύλου, στέκονταν από 7 κορινθιακοί κίονες κατασκευασμένοι από μάρμαρο Καρύστου (Τσιπολίνο), υλικό προερχόμενο από τα επίσης αυτοκρατορικής ιδιοκτησίας, λατομεία της Καρύστου Ευβοίας. Σύμφωνα με νεότερες μελέτες, στην κορυφή κάθε κίονα υπήρχαν αγάλματα που απεικόνιζαν κυρίως Νίκες.
Άποψη του προπύλου με την είσοδο της Βιβλιοθήκης του Αδριανού.
Ο Κήπος και το Περιστύλιο
Μπαίνοντας κανείς στο εσωτερικό από το πρόπυλο, βρισκόταν στο στεγασμένο περιστύλιο μπροστά από τη μεγάλη ορθογώνια αυλή του οικοδομήματος, με τον κήπο.Σε αντίθεση με την πολύβουη και πολυσύχναστη παρακείμενη εμπορική Αγορά του Καίσαρα και του Αυγούστου, το φόρουμ του Αδριανού, με τον κήπο του και τη δεξαμενή με νερό μήκους 60 μέτρων, θα φάνταζε σαν μια ήσυχη και γαλήνια νησίδα μέσα στη βουή της πόλης.Ο κήπος περιτριγυριζόταν από κιονοστοιχία 100 κιόνων κατασκευασμένη από φρύγιο μάρμαρο (pavonazzetto), ροζ απόχρωσης με κυανές φλεβώσεις. Το φρύγιο μάρμαρο προερχόταν από αυτοκρατορικής ιδιοκτησίας λατομεία στη Φρυγία, περιοχή σήμερα της Τουρκίας.Το Πάνθεον, ένας κολοσσιαίος ναός αφιερωμένος από τον Αδριανό στη λατρεία όλων των θεών, κρυμμένος πίσω από τον περίβολο της Αγοράς φόρουμ, θα φαινόταν μέσα από τον κήπο. Σήμερα, οι τρύπες των καρφιών στους τοίχους αποκαλύπτουν τη θέση των πλακών επένδυσης. Αυτές ήταν επίσης κατασκευασμένες από φρύγιο μάρμαρο. Μια εξίσου πολυτελής οροφή θα ταίριαζε με την πολύχρωμη αρχιτεκτονική της στοάς.
Γενική άποψη της στοάς του περιστυλίου από τη βορειοανατολική γωνία. Στα δεξιά διακρίνεται η είσοδος της εξέδρας.
Το Βιβλιοστάσιο
Στο ανατολικό μέρος της Βιβλιοθήκης βρίσκονταν μια σειρά από δωμάτια. Το κεντρικό και μεγαλύτερο από αυτά ταυτίζεται με το Βιβλιοστάσιο. Δηλαδή τον χώρο που φυλάσσονταν τα βιβλία μέσα σε ειδικά διαμορφωμένες κόγχες στους τοίχους, τα ερμάρια. Αμφισβητείται εάν ο χώρος αυτός ήταν όντως η κυρίως βιβλιοθήκη ή μια αίθουσα διακοσμημένη με αγάλματα της αυτοκρατορικής οικογένειας, αφιερωμένη στην αυτοκρατορική λατρεία. Πιθανότατα όμως και οι δύο λειτουργίες συνυπήρχαν στον χώρο.
Το Βιβλιοστάσιο. Διακρίνονται οι κόγχες με τα ξύλινα ερμάρια για τα βιβλία. Στο κέντρο το άγαλμα του αυτοκράτορα Αδριανού.
Στο βιβλίο του Αττικά (18.9), ο Παυσανίας περιγράφει τον χώρο του Βιβλιοστασίου:
Τα Αμφιθέατρα
Στη βορειοανατολική και βορειοδυτική πλευρά της Βιβλιοθήκης βρίσκονταν δύο πανομοιότυποι χώροι διαμορφωμένοι σε αμφιθέατρο με μαρμάρινα εδώλια. Τα αμφιθέατρα αυτά δεν μοιάζουν με τις συνηθισμένες αίθουσες διαλέξεων (auditoria) του αρχαίου κόσμου. Πιθανότατα αυτά στη Βιβλιοθήκη χρησίμευαν ως Βουλευτήρια, δηλαδή χώροι συνάντησης του Πανελληνίου, μιας ένωσης των ελληνικών πόλεων-κρατών, που καθιέρωσε ο αυτοκράτορας Αδριανός.Σε αντίθεση με την ορθομαρμάρωση των υπολοίπων χώρων του συγκροτήματος, οι επιφάνειες των αμφιθεάτρων ήταν καλυμμένες με εξαιρετικής ποιότητας λευκό Πεντελικό μάρμαρο.
Το εσωτερικό του νοτίου αμφιθεάτρου.
Οι Εξέδρες
Οι εξέδρες βρίσκονταν από τρεις σε κάθε μία από τη βόρεια και νότια πλευρά της Βιβλιοθήκης. Ήταν εσοχές στον τοίχο (δύο ημικυκλικές και μία ορθογώνια) και διέθεταν στην είσοδό τους δύο κίονες εν παραστάσι, πιθανώς περγαμηνού τύπου. Οι εξέδρες είχαν μήκος περίπου 10 μέτρα και τα ίχνη οπών από καρφιά στους τοίχους μαρτυρούν πως η ορθομαρμάρωση με Φρύγιο μάρμαρο συνεχιζόταν και σε αυτές.
Η βόρεια στοά του περιστυλίου. Στα αριστερά η είσοδος της κεντρικής, ορθογώνιας εξέδρας και στο βάθος της ημικυκλικής.
«Η Αθήνα παρέμεινε ο σταθμός της επιλογής μου. Θαύμαζα τη σχέση της ομορφιάς της με τις μνήμες, δικές μου ή της ιστορίας. Αυτή η πόλη φαινόταν κάθε ημέρα που περνούσε νέα. Αυτή την φορά έμεινα με τον Αρριανό, σε μιά από τις μεγάλες ιερατικές οικογένειες της Αττικής. Το σπίτι τους βρισκόταν μόλις λίγα βήματα από τη νέα βιβλιοθήκη με την οποία είχα μόλις προικίσει την Αθήνα, και η οποία προσέφερε κάθε συνδρομή σε στοχασμό, ή στην χαλάρωση που πρέπει να προηγείται: άνετα έδρανα και επαρκής θέρμανση για τους χειμώνες που συχνά είναι τόσο δριμείς…, κλίμακες που έδιναν πρόσβαση σε ορόφους όπου φυλάσσονταν τα βιβλία.., πολυτέλεια (Φρύγιου μαρμάρου,) αλαβάστρου και χρυσού, ήρεμη και ήπια. Ειδική φροντίδα είχε δοθεί στην επιλογή των λυχνιών, και στη θέση τους μέσα στο συγκρότημα. Ένιωθα όλο και περισσότερο την ανάγκη να συλλέγω και να διατηρώ τα αρχαία μας βιβλία, και να εμπιστεύομαι την αντιγραφή νέων αντιτύπων σε ευσυνείδητους γραφείς. Προειδοποιούσα τον εαυτό μου ότι χρειάζονταν μόνον λίγοι πόλεμοι, και η αθλιότητα που επέρχεται, ή μια περίοδος κτηνωδίας ή αγριότητας υπό λίγους κακούς ηγεμόνες για να καταστραφούν για πάντα οι ιδέες που πέρασαν ως εμάς με τη βοήθεια αυτών των ευπαθών αντικειμένων από χαρτί και μελάνι. Κάθε άνθρωπος που ευτύχησε τόσο ώστε να έχει ευεργετηθεί από αυτήν την κληρονομιά του πολιτισμού, μου φαίνεται ότι είναι υπεύθυνος να την προστατέψει και να την διατηρήσει για όλο το ανθρώπινο γένος.
«Αδριανού Απομνημονεύματα, Marguerite Yourcenar
Τα μοντέλα των αναπαραστάσεων βασίζονται στη μελέτη και τα CAD σχέδια του Χρύσανθου Κανελλόπουλου, καθηγητή Αρχαιολογίας στο Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και δημιουργήθηκαν από τον Δημήτρη Τσαλκάνη για το Ancient Athens 3d. Οι Νίκες πάνω στους κίονες της δυτικής όψης είναι σύμφωνα με την έρευνα του Δημήτρη Σούρλα, αρχαιολόγου της Εφορείας Αρχαιοτήτων Αθήνας, 2018. Αγάλματα Νικών-Ακρωτηρίων του Προπύλου © 2019 John Goodinson. Ευχαριστούμε για τη συμμετοχή τους καθηγητές Αρχαιολογίας του ΕΚΠΑ, Στυλιανό Κατάκη, Δημήτρη Πλάντζο και Γιώργο Πάλλη. Δημιουργία ρωμαϊκής toga: Αναστάσης Κεραμάρης.
Ιστορικά στοιχεία.
Περιγραφή
Το κτίσμα διέθετε μία μόνο είσοδο από ένα μνημειακό πρόπυλο με τέσσερις κίονες από ροζ φρυγικό μάρμαρο, με κορινθιακά κιονόκρανα, θριγκό και αέτωμα από πεντελικό μάρμαρο. Από τους δύο τοίχος της πρόσοψης που θα εκτείνονταν δυτικά και ανατολικά του μνημειακού προπύλου σώζεται ο δυτικός, κατασκευασμένος από πεντελικό μάρμαρο και κοσμημένος με προέχουσες κιονοστοιχίες κορινθιακού ρυθμού από πράσινο καρύστιο λίθο. [1]Το μοναδικό πρόπυλο έδινε πρόσβαση σε μεγάλη εσωτερική αυλή έκτασης 100 × 70 μέτρων, με δεξαμενή στο κέντρο, την οποία περιέβαλε εντυπωσιακό περιστύλιο με κορινθιακούς κίονες από ροζ φρυγικό και πεντελικό μάρμαρο. Στα ανατολικά του περιβόλου υπήρχαν πέντε αίθουσεςː μια κεντρική με εσοχές στους τοίχους που υποδηλώνουν την ύπαρξη ραφιών για έγγραφα, δύο δεξιά και αριστερά της (αναγνωστήρια) και άλλες δύο γωνιακές (μάλλον αίθουσες διδασκαλίας)[2]. Υπάρχει η άποψη ότι η κεντρική αίθουσα μπορεί να ήταν τριώροφη, ενώ τα ράφια στους τοίχους της θα επέτρεπαν τη φύλαξη 18-20.000 περγαμηνών.
Ο αρχαιολογικός χώρος βρίσκεται στην Αθήνα, στο Μοναστηράκι, βόρεια της Ακρόπολης. Μέσα στο μικρό μουσείο του εκτίθεται επίσης ρωμαϊκό κολοσσικό άγαλμα Νίκης του 1ου αιώνα π.Χ., που βρέθηκε στο χώρο. Ακριβώς δίπλα στη βιβλιοθήκη υπάρχει το Τζαμί Τζισταράκη του 18ου αιώνα.
Ιστορική αναδρομή
Ο Αδριανός ήταν ένθερμος φιλέλληνας και γι’ αυτό επισκεπτόταν συχνά την Αθήνα κατά την διάρκεια της εξουσίας του από το 117 ως το 138. Η βιβλιοθήκη ιδρύθηκε το 132.[3][4] Εκτός από την βιβλιοθήκη ίδρυσε ακόμη πολλά άλλα κτίρια, διεύρυνε τη Ρωμαϊκή Αγορά και αποπεράτωσε τον Ναό του Ολυμπίου Διός.
Το 267 η Βιβλιοθήκη καταστράφηκε κατά τη διάρκεια επιθέσεως των Ερούλων. Τα υπολείμματα ενσωματώθηκαν στο υστερορωμαϊκό τείχος.[5] Το 412 ανακαινίστηκε με απόφαση του τότε Ρωμαίου διοικητή Ερκούλιου.[6] Με την έλευση του Μεσαίωνα ο προστατευμένος από το υστερορωμαϊκό τείχος χώρος της βιβλιοθήκης γίνεται η καρδιά και το οικονομικό κέντρο της Μεσαιωνικής Αθήνας. Την ίδια εποχή θεμελιώθηκε χριστιανικός ναός στην εσωτερική αυλή, ο οποίος τον 7ο αιώνα διευρύνθηκε και έγινε βασιλική τρίκλιτη εκκλησία. Η μετατροπή αυτή απέτρεψε την κατεδάφιση του κτιρίου.[7] Τον 11ο αιώνα, στα ίδια θεμέλια κτίστηκε η Εκκλησία της Μεγάλης Παναγιά, η οποία καταστράφηκε από πυρκαγιά το 1884.
Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας η Βιβλιοθήκη του Αδριανού αποτελούσε την έδρα του Τούρκου Βοεβόδα. Το 1835 κτίσθηκε Οθωνικός Στρατώνας στο χώρο όπου στεγαζόταν το Βοεβοδαλίκι.[8]
.jpg)
Στις 9 Αυγούστου του 1884 μετά από εμπρησμό αποτεφρώνονται τα εκατό και πλέον μικρομάγαζα που υπήρχαν στο παζάρι της Βιβλιοθήκης του Αδριανού καθώς και άλλα κτήρια της περιοχής. Επίσης καίγεται η Μεγάλη Παναγιά, η παλαιότερη εκκλησία της Αθήνας. Έτσι το γεγονός ότι η περιοχή της βιβλιοθήκης είναι πλέον άδεια από κτίσματα δίνει την κατάλληλη ευκαιρία ώστε να ξεκινήσουν αρχαιολογικές έρευνες στη περιοχή. Οι ανασκαφές στον χώρο ξεκίνησαν τη περίοδο 1885-1886 από την Εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία, υπό την επίβλεψη των Στέφανου Κουμανούδη και Βίλελμ Ντέρπφελντ. Το 1950 οι έρευνες στον χώρο συνεχίστηκαν από τον Ιωάννη Τραυλό.[9]
2 Βιντεο με ξεναγούς
Αττικη Γη 