Το αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου χτίστηκε μεταξύ 340-330 π.Χ. από τον Αργείο Πολύκλειτο, σύμφωνα με τον Παυσανία, ο οποίος έμεινε έκθαμβος από την ομορφιά και την αρμονία των αρχιτεκτονικών μελών του. Ο λόγος δημιουργίας του ήταν η διασκέδαση των ασθενών του γειτονικού Ασκληπιείου, αλλά και για να αποτελέσει ένα μέσο θερα- πείας, καθώς υπήρχε η πεποίθηση πως η παρακολούθηση παραστάσεων είχε ευεργετικά αποτελέσματα στην ψυχική και σωματική υγεία των ασθενών. Το θέατρο χωρούσε 13.000 θεατές, ενώ χωριζόταν σε δύο μέρη. Το άνω τμήμα του κοίλου είχε είκοσι μία σειρές εδωλίων για το λαό, ενώ το κάτω, τριάντα τέσσερις σειρές καθισμάτων για τους ιερείς και τους άρχοντες. Το αρχαίο θέατρο αποκαλύφθηκε ολοκληρωτικά ύστερα από ανα- σκαφές που πραγματοποίησε ο αρχαιολόγος Παναγιώτης Καββαδίας, υπό την αιγίδα της Αθηναϊκής Αρχαιολογικής Εταιρείας, κατά το διάστημα 1881-1926.
Λίγα χρόνια μετά, το 1938, πραγματοποιείται η πρώτη μετά την αρχαιότητα παράσταση. Πρόκειται για την «Ηλέκτρα» του Εθνι- κού Θεάτρου, σε σκηνοθεσία Δημήτρη Ροντήρη. Η τραγωδία του Σοφοκλή παίζεται στην αρχαία ορχήστρα, χωρίς σκη- νικά και φωτισμούς (ελλείψει ηλεκτροδότησης), με το φυσικό φως του απογεύματος. Την Ηλέ- κτρα ερμηνεύει η Κατίνα Παξινού, ενώ το ρόλο της Κλυταιμνήστρας υποδύεται η Ελένη Παπαδά- κη. Η κήρυξη του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου και ο εμφύλιος που θα ακολουθήσει θα αναστείλουν προσωρινά τις παραστάσεις στο αργολικό θέατρο.
Στις αρχές της δεκαετίας του ’50, οι αναστηλωτικές εργασίες έδωσαν τη δυνατότητα στο χώρο να υποδέχεται περισσότερους θεατές.Δεκαέξι χρόνια μετά την πρώτη παράσταση, μπαίνουν τα θεμέλια ενός μεγάλου θεσμού: του Φεστιβάλ Επιδαύρου. Ο « Ιππόλυτος» του Ευριπίδη, σε σκηνοθεσία Δημήτρη Ροντήρη, θα αποτελέσει, το 1954, τη γενική δοκιμή του νεοσύστατου θεσμού. Η επίσημη έναρξη θα πραγματοποιηθεί το 1955 με την «Εκάβη», σε σκηνοθεσία Αλέξη Μινωτή και πρωταγωνίστρια την Κατίνα Παξινού. Για τις επόμενες δύο δεκαετίες, αποκλειστικός «χρήστης» της Επιδαύρου είναι το Εθνικό Θέατρο. Παρά τις διαφοροποιήσεις των εκάστοτε σκηνοθετών, διαμορφώνεται ένα ενιαίο ύφος.Σημαντικοί ηθοποιοί και νέοι τραγωδοί αναδεικνύουν μία κλασικίζουσα αισθητική γραμμή. Το εικαστικό μέρος υπογράφουν οι μόνιμοι «Διόσκουροι» της κρατικής σκηνής, ο σκηνογράφος Κλεόβουλος Κλεώνης με τους αρχιτεκτονικούς όγκους του και ο ενδυματολόγος Αντώνης Φωκάς με τις διάσημες πτυχώσεις των χιτώνων του. Το 1957 ακούγεται για πρώτη φορά στην Επίδαυρο ο αριστοφανικός λόγος· η Μαίρη Αρώνη ερμηνεύει τη «Λυσιστράτη», σε σκηνοθεσία Αλέξη Σολομού, σε μία παράσταση που είναι σαφής η προσπάθεια ανανέωσης της παραδοσιακής σκηνοθετικής προσέγγισης.
Ένα σύντομο αλλά μοναδικό λυρικό διάλειμμα αποτέλεσαν οι δύο εμφανίσεις της μεγάλης ντίβας της όπερας, Μαρίας Κάλλας, για δύο συναπτά έτη, στη «Νόρμα» του Bellini (1960) και τη «Μήδεια» του Cherubini (1961).
Το 1975, ένα καλοκαίρι μετά τη μεταπολίτευση, το Φεστιβάλ Επιδαύρου θα ανοίξει τις πύλες του στο Θέατρο Τέχνης, το αντίπαλον δέος του Εθνικού Θεάτρου. Οι θρυλικοί «Όρνιθες», σε σκηνοθεσία Κάρολου Κουν, σκηνικά – κοστούμια Γιάννη Τσαρούχη, μουσική Μάνου Χατζιδάκι και χορογραφία Ζουζούς Νικολούδη θα ταράξουν τα λιμνάζοντα νερά . Θα ακολουθήσουν οι περίφημοι «Πέρσες» (1976) σε σκηνοθεσία Καρόλου Κουν και μουσική Γιάννη Χρήστου. Το 1975 εντάσσεται στα Επιδαύρια το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδας, με την «Ηλέκτρα» του Σοφοκλή, σε σκηνοθεσία Μίνωα Βολανάκη. Στη συνέχεια, το κατώφλι του Φεστιβάλ θα περάσουν ο Θεατρικός Οργανισμός Κύπρου και το Αμφιθέατρο του Σπύρου Ευαγγελάτου. Με την πάροδο του χρόνου και την έλευση της δεκαετίας του ’80, η Επίδαυρος «ανοίγει» για όλα τα θεατρικά σχήματα και τους ηθοποιούς. Οι παραστάσεις-σταθμοί: 1978, η Μελίνα Μερκούρη πρωταγωνιστεί στην «Ορέστεια» του Καρόλου Κουν –40.000 θεατές είδαν την παράσταση!– και φέρνει για πρώτη φορά στην Επίδαυρο τον αέρα της σταρ και ένα νέο «σύστημα» επιλογής των πρωταγωνιστών των παραστάσεων που κατεβαίνουν στην Αργολίδα· 1981, ένας εξαιρετικός Ντίνος Ηλιόπουλος στις «Εκκλησιάζουσες» του Αριστοφάνη· την ίδια χρονιά ο Μάνος Κατράκης στον «Οιδίποδα Τύραννο» του Σοφοκλή· 1982, ο Peter Hall με την «Ορέστειά» του· η Λυδία Κονιόρδου, το 1989, στην «Ηλέκτρα» από το Θεσσαλικό Θέατρο· η «Αντιγόνη» του Θόδωρου Τερζόπουλου, το 1995. Παραστάσεις που προκάλεσαν ποικίλα σχόλια ήταν η «Ελένη» του Ανδρέα Βουτσινά με το πρώτο γυμνό στο χώρο –γυμνόστηθο χορό– καθώς και πυροτεχνήματα· η «Άλκηστη» του Γιάννη Χουβαρδά, το 1984· η «Ηλέκτρα» του Robert Sturua, το 1987, με την Τζένη Καρέζη· η «Αντιγόνη» του Μίνωα Βολανάκη, το 1990, με την Αλίκη Βουγιουκλάκη, που προκάλεσε ατελείωτες αρνητικές κριτικές για την άλωση του χώρου από τη σταρ· οι «Βάκχες» του Matias Langhoff, το 1997· η «Μήδεια» του Anatoli Vasilief, το 2008· η «Φαίδρα» του Nicholas Hytner με την Helen Mirren, το «Χειμωνιάτικο Παραμύθι» του Sam Mendes με τον Ethan Hawke, το 2009 και o «Ριχάρδος ο 3ος» και πάλι του Mendes με τον Κevin Spacey το 2011.
Από το 2006 η Επίδαυρος γίνεται πιο διεθνής, αφενός φιλοξενώντας στην αρχαία σκηνή της διάσημους καλλιτέχνες, αφετέρου οργανώνοντας συμπαραγωγές με σημαντικά φεστιβάλ και οργανισμούς του εξωτερικού. Το ερώτημα για το τι πρέπει να παίζεται στο αρχαίο θέατρο παραμένει πάντοτε επίκαιρο, προκαλώντας συνεχείς συζητήσεις και κριτικές από όλο τον κόσμο. Παρόλα αυτά, τίποτε δεν μειώνει τη μαγεία μιας βραδιάς στην αργολική γη, σε ένα χώρο ευλογημένο εδώ και αιώνες. Η Επίδαυρος είναι μία αξέχαστη εμπειρία.
Το αρχαίο θέατρο Επιδαύρου βρίσκεται στο νοτιοανατολικό άκρο του ιερού που ήταν αφιερωμένο στο θεραπευτή θεό της αρχαιότητας, τον Ασκληπιό, στο Ασκληπιείο Επιδαύρου. Είναι χτισμένο στη δυτική πλαγιά του Κυνόρτιου όρους. Βρίσκεται κοντά στο σημερινό Λυγουριό της Αργολίδας και ανήκει στο Δήμο Επιδαύρου.Θεωρείται το τελειότερο αρχαίο ελληνικό θέατρο από άποψη ακουστικής και αισθητικής. Το 340 π.Χ., ο αργείος αρχιτέκτονας Πολύκλειτος ο Νεότερος έκτισε, σύμφωνα με τον Παυσανία, το θέατρο της Επιδαύρου.
Χαρακτηριστικά του θεάτρου
→ Δημιουργήθηκε με την κλασική ημικυκλική μορφή του ελληνικού αμφιθεάτρου, το οποίο αρχικά είχε 34 σειρές καθισμάτων στις οποίες οι Ρωμαίοι πρόσθεσαν ακόμα 21.
→ Από όλα τα αρχαία θέατρα το θέατρο της Επιδαύρου είναι το ωραιότερο και το καλύτερα διατηρημένο. Προορισμένο για τη διασκέδαση των ασθενών είχε χωρητικότητα 13.000 θεατών. Χωρίζεται σε δύο μέρη. Ένα των 21 σειρών καθισμάτων για το λαό και το κάτω, από 34 σειρές καθισμάτων, για τους ιερείς και τους άρχοντες.
→ Το θέατρο κατασκευάστηκε τον 4ο π.Χ. αιώνα και ήρθε ξανά στο φως το 1881.
→ Στο θέατρο συναντάμε την χαρακτηριστική τριμερή διάρθρωση του ελληνιστικού θεάτρου στην ιδανική της έκφανση: κοίλο, ορχήστρα, σκηνικό οικοδόμημα. Η ορχήστρα του είναι απολύτως κυκλική, με δάπεδο από πατημένο χώμα εγκιβωτισμένο σε λίθινο περιμετρικό δακτύλιο. Έχει διάμετρο 19,5 μέτρα και περιβάλλεται από ανοιχτό αποχετευτικό αγωγό για την απομάκρυνση των νερών της βροχής που ρέουν από το κοίλο.
→ Το θέατρο λειτούργησε επί αρκετούς αιώνες. Το 395 μ.Χ. Γότθοι που εισβάλλουν στην Πελοπόννησο προκαλούν σοβαρές καταστροφές στο Ασκληπιείο. Το 426 μ.Χ. ο Μέγας Θεοδόσιος απαγορεύει με διάταγμα την λειτουργία των Ασκληπιείων και το ιερό της Επιδαύρου κλείνει οριστικά ύστερα από σχεδόν 1.000 χρόνια λειτουργίας.
→ Το κοίλο του θεάτρου θάβεται σε προσχώσεις μικρού βάθους και διασώζεται. Τα προέχοντα ερείπια της σκηνής λεηλατούνται συστηματικά καθ’ όλη την διάρκεια της Ενετοκρατίας και της Τουρκοκρατίας.
→ Ο πρώτος χώρος που αντικρύζει ο επισκέπτης, άμα φτάσει στο ιερό, είναι τα προπύλαια. Τα προπύλαια, που η κατασκευή τους ανάγεται στους μυκηναϊκούς χρόνους, ήταν κτίσμα που το αποτελούσαν δυο στοές με 6 κίονες η καθεμιά. Της μιας ήταν ιωνικού και της άλλης κορινθιακού ρυθμού. Το δεύτερο κτίσμα είναι ο ναός του Ασκληπιού, που το κτίσιμό του κράτησε 5 ολόκληρα χρόνια.
Ένα καταπληκτικό βίντεο που δένει την εικόνα με τις γνώσεις.
Οκτώ πράγματα που ίσως δεν γνωρίζατε για το Φεστιβάλ Επιδαύρου
- Η δημιουργία του οφείλεται στον τότε αρμόδιο υπουργό Γεώργιο Ράλλη, ο οποίος ανέθεσε στο σκηνοθέτη Ντίνο Γιαννόπουλο –σκηνοθέτης στη Μητροπολιτική Όπερα της Νέα Υόρκης– την διοργάνωση του φεστιβάλ.
- Η πρώτη παράσταση, που εγκαινίασε και τον θεσμό στις 19 Ιουνίου του 1955 ήταν η «Εκάβη» του Ευριπίδη, σε σκηνοθεσία του Αλέξη Μινωτή και την ΚατίναΠαξινού στον ομώνυμο ρόλο. Εντύπωση προκάλεσε, επίσης, και η συναυλία της Φιλαρμονικής Ορχήστρας της Νέας Υόρκης υπό τη διεύθυνση του Δημήτρη Μητρόπουλου.
- Βασικοί άξονες της λειτουργίας του αρχικά ήταν οι μεγάλες ορχήστρες και η αναβίωση του θεατρικού ρεπερτορίου της κλασικής αρχαιότητας, ενώ από τον δεύτερο, κιόλας, χρόνο λειτουργίας του προστέθηκε και ο χορός.
- Η κορυφαία του λυρικού θεάτρου, Μαρία Κάλλας, ερμήνευσε εδώ τη Νόρμα του Μπελλίνι το 1960 και τη Μήδεια του Κερουμπίνι το 1961.
- Το 1975 ήταν η πρώτη χρονιά που δόθηκε άδεια σε θιάσους, εκτός του Εθνικού, να πραγματοποιήσουν παραστάσεις στο αρχαίο θέατρο.
- Πρώτη φορά που ξένος σκηνοθέτης παρουσίασε έργο στην Επίδαυρο ήταν το 1982 η «Ορέστεια» του Αισχύλου από το Εθνικό Θέατρο της Αγγλίας, σε σκηνοθεσία του Πήτερ Χολ.
- Από το 1995 ταυτόχρονα με το φεστιβάλ Επιδαύρου αρχικά διοργανώνονταν μουσικές και αργότερα και θεατρικές παραστάσεις στο Μικρό Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου. Ο «Μουσικός Ιούλιος» ήταν η πρώτη από αυτές τις παράλληλες εκδηλώσεις, η οποία σημείωσε μεγάλη επιτυχία και καθιέρωσε έτσι και αυτόν το θεσμό.
- Το 2017 ιδρύθηκε το Λύκειο Επιδαύρου αφιερωμένο στη μελέτη του αρχαίου δράματος, το οποίο απευθύνεται σε νέους ηθοποιούς και σπουδαστές δραματικών σχολών από όλο τον κόσμο.
Αττικη Γη 